Teamwerk moeten we leren

We hebben allemaal wel teamwerkervaringen die – zacht uitgedrukt – toch niet helemaal optimaal verliepen. Wanneer het in teams misloopt, wordt dit vaak niet veroorzaakt door een gebrek aan taakgerelateerde kennis en expertise, maar eerder door het teamwerk an sich.

Het is niet omdat je ervaring hebt met teamwerk dat je er ook expert in bent. Samenwerken in team is vraagt heel wat competenties, denk maar aan effectieve communicatie en coördinatie, constructieve conflicthantering, of feedback geven en ontvangen. Hoewel dit vaak als vanzelfsprekend wordt aanzien, zijn dit behoorlijk complexe interpersoonlijke vaardigheden waar ieder van ons een leerproces in te doorlopen heeft. Bovendien zijn het niet enkel de individuele teamleden die bepaalde competenties moeten leren, ook het team als geheel moet leren en ontwikkelen als collectief. Ieder team is namelijk anders. Een nieuw samengesteld team, ook als het bestaat uit ervaren teamleden, moet zich ontwikkelen en een geschikte manier van werken vinden gegeven deze samenstelling van leden, specifieke taken en deze context. Elke keer er veranderingen optreden, bijv. in teamsamenstelling of taak, moet het team opnieuw leren om optimaal te (blijven) functioneren.

Conclusie: Succesvol teamwerk is niet gegarandeerd, teams moeten leren, en bij voorkeur ook hun hele bestaansduur blijven leren, om effectief te zijn.

Een hele tijd geleden omschreef Amy Edmondson (1999) teamleren als een continue wisselwerking tussen actie en reflectie in teams, waardoor ze als team kennis verwerven, delen, construeren en toepassen.

Teamleren gaat er dus om als team de benodigde kennis en competenties te ontwikkelen om de teamtaken te kunnen vervullen en effectief te functioneren. Teams moeten hierbinnen altijd leren op twee vlakken. Enerzijds gaat het om taakgerelateerd leren: We moeten samen de benodigde kennis en expertise ontwikkelen die nodig is om onze taken te vervullen. Anderzijds gaat het om procesgerelateerd leren: We moeten als team de competenties verwerven om goed samen te werken (denk aan communicatie, coördinatie, omgaan met feedback…). Dit is geen eindig ontwikkelingstraject, maar vraagt continu bijleren.

Het luik van procesgerelateerd leren blijft vaak onderbelicht. In de praktijk hebben we het zelden over ons functioneren als team: Hoe werken wij samen en wat vinden we daarvan? Maar leggen we nogal snel de nadruk op de taak: Bereiken we onze doelen, zitten we op schema? Hoge tijds- en werkdruk zit hier vaak voor iets tussen. Tijd nemen om stil te staan en te reflecteren op ons teamfunctioneren is geen vanzelfsprekendheid in een omgeving die vooruitgaat en resultaten verwacht.

Dit hoeft geen grote investering te zijn, met kleine stapjes kom je als team al ver. Het vergt een “mindset-switch”, praten over hoe we functioneren als team is niet zo makkelijk, soms zelfs gevoelig, maar is wel iets dat we kunnen leren.

Een startpunt kan bestaan in het organiseren van 'team debriefs', bijvoorbeeld aan het einde van een teamvergadering of nadat een bepaalde opdracht werd afgerond.

Een debrief is een teammeeting waarin we als team terugblikken op recente teamervaringen, die bespreken, analyseren en interpreteren, erop reflecteren en er zo van leren naar de toekomst toe (Allen et al., 2018). Dit kan kort zijn, bijvoorbeeld een kwartiertje aan het einde van een teamvergadering, of er kan meer tijd besteed aan worden, afhankelijk van de noden van het team.

1. Leg de focus op het verloop van de samenwerking. Hoe functioneren we als team? En niet puur op de taak (wat hebben we wel/niet gerealiseerd).
    
2. Bewaak dat het doel is om te leren. Het is geen beoordeling (niet van teamleden, niet van het team)


3. Vraag engagement van alle teamleden. Het creëren van een goed werkend team is toch ieders verantwoordelijkheid?
    
4. Ieders mening telt en moet kunnen meegenomen worden (bijv. niet alleen die van de teamleider). Streef naar een open en veilig klimaat waarin ieders mening welkom is.
    
5. Analyseer samen teamwerkervaringen. Beperk je niet tot “wat is er gebeurd en wat hebben we gedaan?”, maar stel ook vragen als “waar komt dit vandaan?”, “waarom deden we het zo en wat vinden we daarvan?”, “wat ligt hieraan ten grondslag?”, of “welke gevolgen heeft dit voor ons als team?”.
    
6. Formuleer op basis hiervan praktische, duidelijke én door iedereen gedragen leer- of actiepunten . “Wat nemen we hier nu uit mee naar ons toekomstig teamwerk?” Ga daar ook daadwerkelijk mee aan de slag.

• Boekentip van Katrien: Scott Tannenbaum & Eduardo Salas, Teams that work: The Seven Drivers of Team Effectiveness, Oxford University Press, 2020.
• Meer tips over het ‘functioneren als team’ vind je op de website waardevolwerk.be
• Een opleiding volgen hierover? Check het opleidingsaanbod op de VIVO-website. In het ‘open aanbod opleidingen’ vind je onder thema ‘werken in team’ verschillende opleidingen. Bijv. De kracht van een team: 1+1=3 Onder ‘ik wil een opleiding organiseren’ vind je alle incompany opleidingen die je op de werkvloer voor je medewerkers kan organiseren.